Β’ ΜΕΡΟΣ
Πόσοι είναι σήμερα αυτοί που συνεχίζουν να δίνουν το «παρών» της Πίστης και του Γένους μας γύρω από τον Πατριάρχη τους στην Πόλη, την κοιτίδα αυτή του Ελληνισμού και πνευματικό Κέντρο συνόλης της Ορθοδοξίας; Δύο, το πολύ τρείς χιλιάδες ψυχές.
Πολλοί είναι βέβαια οι νοσταλγοί εποχών που έφυγαν εδώ και πολύ καιρό, και περισσότεροι ίσως οι προβλέποντες ένα σκοτεινό μέλλον τόσο για την Πολίτικη Ρωμιοσύνη, όσο και για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, φρονούντες ενδεχομένως πως ο Ελληνισμός της Πόλης έχει «ημερομηνία λήξεως».
Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονείται ότι και μετά την Άλωση το 1453, λίγοι ήταν και εκείνοι που περιεστοίχιζαν τον Πατριάρχη Γεννάδιο. Κατά τι περισσότεροι από αυτούς που κυκλώνουν σήμερα τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Σύμφωνα με Οθωμανικές Βακουφικές πηγές που ανάγονται στο 1478, (δηλ. μόλις 25 χρόνια μετά την Άλωση), στην εντός των τειχών Κωνσταντινούπολη υπήρχαν 3151 εστίες Ρωμιών και 592 στο Γαλατά, στην αντιπέραν όχθη του Κερατείου Κόλπου.
Εν τούτοις, κατά τους μετά την Άλωση χρόνους, τους λεγόμενους Κάτω Χρόνους, η Πρόνοια του Θεού έστειλε στην Βασιλεύουσα μυριάδες ομογενών και ομαίμων από την δυτική ενδοχώρα της, την Πελοπόννησο, την Ήπειρο και την Μακεδονία, την Χίο και την Μυτιλήνη, την Κρήτη και την Θράκη, οι οποίοι δίπλα στους Πόντιους, Ίωνες και Καππαδόκες της ανατολικής της ενδοχώρας, ρωμιοποιήθηκαν μέσα στο χωνευτήρι της Πόλης και μεγαλούργησαν, στηρίζοντας την Εκκλησία τους και στηριζόμενοι απ’ αυτήν. Γι’ αυτό και οι λίγοι που έμειναν σήμερα στην Πόλη δεν αποθαρρύνονται από τις συγκυρίες και δεν ολιγοψυχούν. Αλλά μένοντες πιστοί στη μνήμη του παρελθόντος, δεν παύουν να αγωνίζονται και για το αύριο της Ρωμιοσύνης, γνωρίζοντες από μακραίωνη πείρα ότι είναι ανεξιχνίαστοι αι βουλαί του Θεού.
Γιατί, ποιός μας λέγει πως δεν μπορεί να επαναληφθεί μια μέρα αυτό που συνέβη στους Κάτω Χρόνους, κυρίως δε στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν ο Σουλτάνος Αμπτούλ Μετζίτ με το Διάταγμα «Χάττι Σερίφ» το 1839, εγκαινίαζε τις, γνωστές ως Τανζιμάτ, Μεταρρυθμίσεις, που φιλελευθεροποιούσαν την οικονομία και έδιναν έτσι την δυνατότητα σε αλλοδαπούς να συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της Αυτοκρατορίας; Ποιός μπορεί να ισχυρισθεί ότι σ’ένα προσεχές μέλλον δεν μπορούν να εγκατασταθούν στην Πόλη «έποικοι» από την Ελλάδα για επαγγελματικούς, επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς ή άλλους λόγους; Τώρα μάλιστα που οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις ομαλοποιούνται, και τείνουν να πάρουν μιαν άλλη διάσταση, με τις «μεταρρυθμίσεις» που επιχειρεί ο Ταγίπ Ερντογάν, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής πολιτικής του;
Παρενθετικά ας αναφερθεί ότι από τις Ελληνικές Προξενικές Αρχές στην Πόλη και από το Ελληνοτουρκικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης, πληροφορούμαστε ότι από τον περασμένο Νοέμβριο ήδη, ουκ ολίγοι έλληνες πολίτες, θύματα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, αναζητούν και βρίσκουν εργασία στην Τουρκία. Και είναι ενδιαφέρον να προστεθεί ότι 19 πιλότοι της παλαιάς Ολυμπιακής σήμερα πετούν με τα χρώματα των Τουρκικών Αερογραμμών!! Οι μερικές, λοιπόν, εκατοντάδες Ελλαδικών επιχειρηματιών και βιοπαλαιστών που ήδη διαβιούν στην Πόλη εδώ και κάμποσο καιρό, δεν μπορεί να αποτελέσουν, μήπως, το «φύραμα» με το οποίο μπορεί να ζυμωθεί μια Πολίτικη Ρωμιοσύνη «εν ετέρα μορφή»; Γιατί όχι;
Υπάρχουν όμως ουκ ολίγα ερωτήματα. Καυτά ερωτήματα! Θα υπάρξει ώσμωση μεταξύ Ρωμιών και «Νεο-ρωμιών» (Διότι, κακά τα ψέμματα, όσο και αν ανήκουμε στο ίδιο Γένος και μιλούμε την αυτή γλώσσα και -θεωρητικά τουλάχιστον- ανήκουμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία, διακατεχόμαστε από διαφορετικές νοοτροπίες). Οι «Πολίτες» θα θελήσουν να αγκαλιάσουν τους «Ελλαδίτες»; Οι «Ελλαδίτες», -πολίτες πλέον της Ευρωπαϊκής Ενωσης-, θα στρέξουν να «ρωμιοποιηθούν», όπως συνέβη στο παρελθόν, και να σμίξουν τα χνώτα τους με τα χνώτα εκείνων που εκφράζουν μιαν άλλη κουλτούρα, εκείνη της «καθ΄ημάς Ανατολής»; Τα Ομογενειακά Σχολεία θα έχουν την δυνατότητα, ή μάλλον την άδεια, να δέχονται τα παιδιά των εξ Ελλάδος «εποίκων»;
Ιδού μερικά καίρια πολιτικά, αλλά και ποιμαντικά προβλήματα, με τα οποία, αργά ή γρήγορα, θα βρεθούν αντιμέτωποι τόσο η Ελληνική Πολιτεία, όσο και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Προβλήματα για τα οποία δέον να δοθούν ξεκάθαρες και βιώσιμες λύσεις. Αν, φυσικά, θέλουμε να έχουμε μια ζωντανή παρουσία στην αιώνια αυτή πρωτεύουσα του οικουμενικού Ελληνισμού, η οποία ονομάζεται Κωνσταντινούπολη.
Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε κατά την σύνταξη του παρόντος κειμένου.
(Κατ΄αλφαβητική σειρά):
- Ελένη Αρβελέρ-Γλύκατζη, Γιατί το Βυζάντιο, Αθήνα 2009
- Εμμανουήλ Βαρβούνης (επ), Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Οικονομία του Γένους, Αθήνα 2007
- Στέφανος Γερασίμου, Ελληνες της Κωνσταντινούπολης στα Μέσα του ιστ΄ Αιώνα, στο «Η καθ΄Ημάς Ανατολή» , τ.Β΄, Αθήνα, 1994, σελ., 117-138
- Οδυσσεύς Ιάλεμος, Περί των εις Μακεδονίαν Επιδρομών, στο Ερμής Ε΄, ΙΔ΄-ΙΕ΄, Δεκέμβριος1879-Ιανουάριος 1880, σελ 441-452
- Παρασκευάς Κονόρτας, Οθωμανικές Θεωρήσεις για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, 17ος –αρχές 20ου Αιώνα, Αθήνα, 2008
- Κυριακή Μαμώνη, Ο Ελληνικός Σύλλογος «Ερμής» Κωνσταντινουπόλεως (1887-1922), στο «Η καθ΄ Ημάς Ανατολή», τ. Α΄, Αθήνα 1993, σελ. 71-89
- Γεωργίου Μεταλληνού, Η Συνέχεια του Γένους μετά την Άλωση, στο Ευαγγέλου Χρυσού (επ.), Η Άλωση της Πόλης, Αθήνα 1994, σελ. 309-329
- Στήβεν Ράνσιμαν, Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσίᾳ, Αθήνα 1979
- Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Κωνσταντινούπολη 1856-1908, Η Ακμή του Ελληνισμού, Αθήνα 1994 7
- Κορνηλία Τσεβίκ-Μπαϊβερτιάν, Το ζήτημα της Γλώσσας στην Κωνσταντινούπολη: Λόγος και αντίλογος στην Εφημερίδα «Ταχυδρόμος». (Διδακτορική Διατριβή) , Θεσσαλονίκη, 2008
- Γεώργιος Τσέτσης, «Φωνή εκ Φαναρίου το Τρίτον», Πρόλογος στο Ευαγγέλου Γαλάνη, Μητροπολίτου Πέργης, Εκ Φαναρίου...Γ΄, Αθήνα 2007
- Τζων Φρίλι, Κωνσταντινούπολη - Από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμ, Αθήνα, 2001
- Γκούναρ Χέρρινγκ, Οικουμενικό Πατριαρχείο και Ευρωπαϊκή Πολιτική, 1620-1638, Αθήνα 1992
