«Η ευημερία μιας κοινωνίας διασφαλίζεται με τη συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων της. Γι’ αυτό και σήμερα ‘είμαστε εδώ’»
Είμαι συγκινημένος που είμαστε και πάλι συγκεντρωμένοι σ’ αυτόν εδώ τον χώρο, στην αίθουσα του Αθλητικού Συλλόγου Πέρα, που όπως τόνισα στην ομιλία μου κατά την παρουσίαση του τόμου των Πρακτικών του Συνεδρίου μας: «είναι χώρος δικός μας».
Ένας χώρος στον οποίο οι αθλητές μας τίμησαν, με τις χρυσές επιτυχίες τους, την Ομογένεια....
Συνήλθαμε, αγαπητοί ακροατές, για να συσκεφθούμε και να προβληματιστούμε με ειλικρίνεια, πάνω στην ευρύτερη κοινοτική μας πραγματικότητα.
Το σημαντικό είναι ότι σήμερα «είμαστε εδώ», για να πούμε ελεύθερα κι’ ανεπιφύλακτα τη γνώμη μας, να ακούσουμε καλοπροαίρετα και με κατανόηση, τη γνώμη των άλλων και να επιτύχουμε βιώσιμες λύσεις, ικανές να βελτιώσουν την κοινοτική μας οργάνωση και να εξασφαλίσουν, στην καθημαγμένη από πλείστα δεινά Ομογένεια, τις προϋποθέσεις για ένα ευοίωνο μέλλον που ανεπιφύλακτα δικαιούται.
Ανταποκρίθηκα, φίλτατοι ακροατές, στην πρόσκληση της Διοργανωτικής Επιτροπής, γιατί εκτιμώ κάθε καλοπροαίρετη συλλογική προσπάθεια.
Για την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας της κοινοτικής μας ζωής επιβάλλονται τα ακόλουθα:
α) Ακλόνητη πίστη στο αναφαίρετο δικαίωμά μας να ζήσουμε στον τόπο μας, τον τόπο όπου γεννηθήκαμε και είναι θαμμένα τα κοκάλα των προγόνων μας,
β) Συνετή και ρεαλιστική κοινοτική οργάνωση, με ειλικρινή συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων και με γνώμονα πάντοτε το συμφέρον του Κοινοτικού μας συνόλου,
γ) Απροσχημάτιστη διαφάνεια στη διαχείρηση των Κοινοτικών θεμάτων, και
δ) Ευνοϊκές τοπικές και διεθνείς συγκυρίες.
Τα ανωτέρω συνιστούν απαραίτητη προϋπόθεση μιας ευνομούμενης Κοινωνίας.
Για να βελτιωθεί η κατάστασή μας ή να αλλάξει, - αν πρέπει να αλλάξει - επιβάλλονται ακόμη και κάποιες σημαντικές προϋποθέσεις:
α- Γνώση του θέματος που μας προβληματίζει, πώς αυτό ήταν πριν, τi άλλαξε στο μεταξύ, και τί πρέπει να γίνει τώρα για την επίλυσή του, και
β- Συμμετοχή και Συναίνεση της πλειοψηφίας στην απόφαση που χρειάζεται και είναι ανάγκη να παρθεί.
Γνώση και Συμμετοχή είναι βασικά στοιχεία δημοκρατικής διαδικασίας για λήψη συλλογικών αποφάσεων.
Όλα τα παραπάνω έχουν έναν κοινό παρονομαστή: την Συλλογικότητα, τη Συμμετοχική Δράση.
Σήμερα, λοιπόν, είναι ανάγκη να εκτιμήσουμε τα οφέλη αυτής της Συλλογικότητας.
Βασικό θέμα που θα συζητηθεί από τους φορείς της κοινοτικής βούλησης, με πνεύμα κατανόησης και καταλλαγής, και θα αποφασιστεί συλλογικά σήμερα, είναι η δημιουργία ενός θεσμικού φορέα, με σκοπό την αποτελεσματική συμβολή του στην εύρυθμη λειτουργία της Κοινότητάς μας και την αποτελεσματική επίλυση των προβλημάτων της.
Αναφορικά με την προσωπική μου συμβολή στην καθοριστικής σημασίας σημερινή σύναξη, θα περιοριστώ κατά κύριο λόγο, στα δικά μου αμπελοχώραφα και με αποσπάσματα από ομιλίες μου ή με στοιχεία από το προσωπικό μου αρχείο, θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την εξέλιξη των δομών στο χώρο της Παιδείας μας σε διάφορες περιόδους.
Άλλοτε, εκλεκτή Ομήγυρη, η Παιδεία ήταν ένα όραμα που συγκλόνιζε την κοινωνία μας. Μικροί και μεγάλοι, φτωχοί και πλούσιοι, οι μεν προσέφεραν τον οβολό τους, οι δε το πλεόνασμα του πλούτου τους και όχι μόνο ίδρυαν σχολεία αλλά φρόντιζαν και να τα προικίσουν με κληροδοτήματα, για να μπορούν οι νέες γενιές να μορφώνονται εις το διηνεκές.
Αψευδείς μάρτυρες της γενναιοδωρίας των προγόνων μας, που στόχευε αποκλειστικά στη διαχρονική συλλογική ευημερία της ομογενειακής κοινωνίας, είναι τα καλλιμάρμαρα αρχιτεκτονικά ιδρύματα που κοσμούν την Πόλη μας, την Βασιλίδα των πόλεων.
‘‘Αναλύοντας η Τατιάνα Σταύρου το δονούμενο από φλογερό ενθουσιασμό Ελληνισμό της Ανατολής και της Πόλης, διαζωγραφίζει με τα πιο πετυχημένα ζωηρά χρώματα την εικόνα της Ρωμιοσύνης κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα.’’
Παραθέτω δειγματοληπτικά μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο της: ‘‘Ο εν Κων/πόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος, το Υπουργείο της Παιδείας του Αλύτρωτου Ελληνισμού’’, Αθήνα 1967, σ. 11, 13, 14.
‘‘....Μέσα από την ιστορία του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κων/πόλεως φθάνει σβησμένος ο απόηχος αυτού του άλλου κόσμου με τα ιδανικά του, τους αυστηρούς κανόνες ζωής και την ιδιομορφία του.
Το θέαμα είναι συγκινητικό. Προβάλλουν οράματα, ουτοπίες, όνειρα και μαζί γερός, δραστήριος ρεαλισμός. Πράξεις, σκέψεις, πραγματοποιήσεις, συνιστούν την ανεπανάληπτη ετούτη εποχή’’. σ.11
‘‘Ο Ελληνισμός της Ανατολής και της Πόλης σε όλη του την άνθιση: Σχολεία, Εκκλησίες, Ορφανοτροφεία, Γηροκομεία, Γυμνάσια και γενικά Διδακτήρια κάθε τύπου και κάθε μορφής. Και επιπλέον Σωματεία, Φιλανθρωπικά Καταστήματα - τα ανώτερα των Βαλκανίων - συσσίτια, μέριμνα κοινωνική, συναντίληψη. Αλλά και Μητροπόλεις που φεγγοβολούσαν την ευποιΐα, το χριστιανικό ήθος, την ανθρώπινη αλληλεγγύη, το εθνικό φρόνημα. Πάνω απ’ όλα τούτα η άρχουσα τάξη, η εκλεκτή κοινωνία, να νιώθει υπεύθυνη για το κάθε τι’’ σ. 13.*
‘‘Η ιδέα της Ορθοδοξίας η πανταχού παρούσα και η ακοίμητη αίσθηση του Ελληνισμού, σφυρηλατούσαν τη μοναδική αυτή κοινωνία και της έδιναν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της.
Τα ίδια ιδανικά κινούσαν τις πράξεις των σημαντικών και των ασήμων, των ιερωμένων, των λαϊκών, των φτωχών, των πλουσίων, των αμαθών’’ σ.14*
Την ίδια περίοδο ιδρύθηκε η Πατριαρχική Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή (Π.Κ.Ε.Ε.) ο Κανονισμός της οποίας υπογράφηκε από τον Οικουμ. Π/ρχη Άνθιμο, στις 20 Μαΐου 1873.* σελ. 63 - 64.
(* Δημ. Φραγκόπουλου ‘‘Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η οργάνωση της Ομογενειακής Παιδείας. Περιοδικό ‘‘Ορθόδοξος Κόσμος’’, σελ. 55 - 66.)
Αρκεί μια σύντομη ματιά στους ογκώδεις Κώδικες των Πρακτικών της Εκπαιδευτικής αυτής Επιτροπής για να θαυμάσει το ενδιαφέρον των κοινοτικών παραγόντων, εκείνης της περιόδου, για την εκπαίδευση.
Όταν ιδρύθηκε η Επιτροπή αυτή, το ενδιαφέρον της κάλυπτε όλα τα σχολεία των Μητροπόλεων της Οθωμανικής Επικράτειας, αργότερα περιορίστηκε στα σχολεία της Πόλης.
Το 11ο άρθρο του Κανονισμού της Επιτροπής, που εκδόθηκε το 1892, αναφέρεται στο σκοπό της. Για ευνοήτους λόγους το παραθέτω στην ομιλουμένη:
«Η Επιτροπή αποφασίζει για θέματα που αφορούν την επωφελέστερη λειτουργία των σχολών.
Προς τούτο:
- Υποδεικνύει τους γενικούς τύπους των διαφόρων βαθμών της εκπαιδεύσεως, κατά τους οποίους συντάσσονται τα επιμέρους προγράμματα από τους διευθυντές των Σχολών,
- Επικυρώνει τα προγράμματα και εποπτεύει την πιστή τους εφαρμογή διά του Επόπτου ή και αυτοπροσώπως διά των μελών αυτής, και
- Συγκαλώντας, εν ανάγκη, και άλλους οι οποίοι διακρίνονται για την πείρα και την εκπαιδευτική τους κατάρτιση, συσκέπτεται μ’ αυτούς για την πιο δόκιμη και ενιαία μέθοδο διδασκαλίας (ή για την επιτυχία αυτής της μεθόδου κατά τους ειρημένους τύπους ομοιόμορφης διδασκαλίας) και για κάθε τι που αφορά στην διανοητική και ηθική πρόοδο των Σχολών.»
Κατά το άρθρο 13 του Κανονισμού:
Η Επιτροπή αναγνωρίζει Σχολές αρρένων και θηλέων τριών βαθμών, δημοτικές τριετείς και τετραετείς, σχολαρχεία και γυμνάσια, ανάλογα με τους πόρους της Κοινότητας που τα συντηρούσε.
Αργότερα, κατά την περίοδο του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η οικονομική κατάσταση των σχολικών Εφοριών δεν είναι καθόλου ρόδινη, όπως φαίνεται και από την παρακάτω επιστολή του Διευθυντή της Μεγ. Σχ. προς την Εφορία του, την οποία παραθέτω στην ομιλουμένη:
«Ερίτιμε Κύριε Πρόεδρε,
Εσώκλειστα σας υποβάλλω αντίγραφο επιστολής του καθηγητή Κυρίου Γεωργιάδη, για την οποία σας είχα ήδη μιλήσει.
Από τα αναφερόμενα σ’ αυτήν θα αντιληφθείτε και σεις τη δεινή οικονομική κατάσταση αυτού του καθηγητή, η δε κατάσταση και των άλλων καθηγητών και ιδιαίτερα εκείνων που έχουν τις περισσότερες ώρες τους στη Μεγ. Σχολή, δεν διαφέρει καθόλου από αυτήν του Κυρίου Γεωργιάδη.
Αντιλαμβάνεστε, Κύριε Πρόεδρε, ότι κάτω από τέτοιες συνθήκες το ζήτημα της μισθοδοσίας των καθηγητών κατάντησε πια να μη θεωρείται αμοιβή για τους κόπους που καταβάλλουν, αλλά ζήτημα φιλανθρωπίας και φοβούμαι πολύ μη τυχόν κάτω από τέτοιους όρους, καταστή προβληματική η περαιτέρω λειτουργία της Σχολής, τοσούτο μάλλον καθ’ όσον η Διεύθυνση της Σχολής, σύμφωνα προς τις σχετικές εγκυκλίους, ώφειλε να ενημερώσει την εκπαιδευτική αρχή ότι έξι μισθοί των καθηγητών καθυστερούνται από τη Σχολή μας…
1/Χ/940
Ο Διευθυντής
Σπ. Ζαχαριάδης
Παραθέτω επίσης σε μετάφραση από την τουρκική, την επιστολή του ανωτέρω Καθηγητή προς το Διευθυντή του, για να δικαιολογήσει τη διήμερη απουσία του απο τα μαθήματα, στην οποία διεκτραγωδεί την κυριολεκτικά τραγική οικονομική του κατάσταση:
"Αξιότιμε κ. Διευθυντή,
Τα δικαιολογητικά της απουσίας μου από τη Σχολή, την Παρασκευή και το Σάββατο, 20 και 21 Σεπτεμβρίου είναι τα εξής:
Δεν είχα να φάγω.
Ο νοικοκύρης του σπιτιού αποφάσισε να με κάνει έξωση, επειδή δεν πληρώνω τακτικά το ενοίκιο.
Κάποιος με κατάγγειλε στο Πρώτο Ειρηνοδικείο του Μπέγιογλου γιατί του χρεωστώ 260 γρόσια.
Επειδή, γι’ αυτούς ακριβώς τους τρεις λόγους υπέφερα, λόγω των γηρατειών μου ασθένησα και δεν μπόρεσα να έλθω στο Σχολείο, γι’ αυτό και παρακαλώ να με συγχωρήσετε.
23.9.1940
Ο εκπαιδευτικός
Γ. Γεωργιάδης
Ο εκπαιδευτικός για τον οποίο γίνεται λόγος, ήταν και δικός μου καθηγητής στο Γυμνάσιο, και θυμούμαι καλά που έφερνε στο σχολείο τα βιβλία του να τα πουλήσει, για να ενισχύσει κάπως την τραγική οικονομική του κατάσταση.
Να σημειωθεί ότι, όπως φαίνεται και από την επιστολή του Διευθυντή, ο καθηγητής αυτός δεν ήταν ο μόνος εκπαιδευτικός που αντιμετώπιζε οξύτατο οικονομικό πρόβλημα. Παρά ταύτα, ήταν όλοι άμεμπτοι στην προσφορά του εκπαιδευτικού τους έργου.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η αμοιβή του έργου των εκπαιδευτικών δεν βελτιώθηκε σε ικανοποιητικό επίπεδο.
Στα σχολεία της Μέσης Παιδείας όπου η αμοιβή των Καθηγητών γινόταν με βάση τις ώρες διδασκαλίας τους, εφαρμόστηκε το Συλλογικό σύστημα της Διεφορίας.
Συνέρχονταν ύστερα από αίτηση των καθηγητών, οι πρόεδροι των εφοριών των πέντε Λυκείων μας, με τους Διευθυντές των σχολών σε κοινή σύσκεψη, για να συζητήσουν το θέμα της ωριαίας αντιμισθίας των εκπαιδευτικών, σε ηλεκτρισμένη πολλές φορές ατμόσφαιρα.
Εμπρός σ’ αυτήν την απαράδεκτη οικονομική κατάσταση των Σχολείων, επίλεκτα μέλη της κοινωνίας μας με σκοπό να συνδράμουν στην βελτίωση της Παιδείας, ίδρυσαν το 1947 ένα σωματείο με την επωνυμία: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΕΝΙΣΧΥΣΙΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΩΝ
«Άρθρον 2ον.- Σκοπός του Συνδέσμου είναι:
α) Η εξασφάλισις της φοιτήσεως και των σπουδών των απόρων μαθητών των σχολών μας, των οποίων τα προγράμματα και οι κανονισμοί έχουσι εγκριθή υπό του Υπουργείου της Παιδείας της Τουρκικής Δημοκρατίας.
β) Η υπόδειξις μεθόδων προς ανακαίνισιν των εν ταις Σχολαίς μας υφισταμένων συστημάτων διδαχής και η εξασφάλισις ούτω της ηθικής προόδου και βελτιώσεως αυτών.
γ) Η υποστήριξις πτωχών μαθητών προς ανάδειξιν διδάσκοντος προσωπικού, διά την αντιμετώπισιν της ανάγκης ταύτης των Σχολών μας.
δ) Η παροχή βοηθείας εις τους πτωχούς και απόρους διδασκάλους και καθηγητάς, οι οποίοι είτε λόγω ασθενείας είτε γήρατος δεν δύνανται πλέον να εργασθώσι και δεν έχουσιν αρκετάς προσόδους άλλοθεν.
Άρθρον 3ον.- Ιδρυταί του Συνδέσμου είναι οι Τουρκικής υπηκοότητος κάτωθι κύριοι:...»
Σημείωση: Στον κατάλογο των ιδρυτών, αναφέρεται το ονοματεπώνυμο, το επάγγελμα και η διεύθυνση κατοικίας 17 ομογενών, οι οποίοι ως προς το επάγγελμά τους κατανέμονται ως εξής:
10 Έμποροι,
4 Γιατροί,
2 Δικηγόροι,
1 Αρχιτέκτων
Οφθαλμοφανής και ξεκάθαρη η ευεργετική σημασία της οικονομίας στην κοινοτική μας ζωή. Αδιαμφισβήτητα σημαντικό παράδειγμα οι γνωστοί μεγιστάνες του πλούτου και Μεγάλοι Ευεργέτες του Γένους: Ζαρίφαι, Ζωγράφοι, Ευγενίδαι, Σκυλίτσαι, Μαυροκορδάτοι, Ηλιάσκοι, Σινιόσογλου, Χρυσοβέργαι.... κ.ά. οι οποίοι δημιουργήθηκαν και αναδείχθηκαν από το εμπορικό κέντρο του Γαλατά.
Πληροφοριακά αναφέρω ότι κατά το σχ. έτος 1950-51, οι 45 ενορίες στην Πόλη, είχαν η καθεμιά χωριστά, το Δημοτικό Σχολείο τους, η δε Κοινότητα Σταυροδρομίου, εκτός των τεσσάρων Δημοτικών της, συντηρούσε επιπλέον το Ζωγράφειο και ενίσχυε οικονομικά το Κεντρικό Παρθεναγωγείο.
Πέραν αυτών η Ομογένεια είχε την ευθύνη τριών εξαταξίων Γυμνασίων, της Μεγάλης του Γένους Σχολής, του Ιωακειμείου και του Ζαππείου Παρθεναγωγείου, που τότε ανήκαν στην κατηγορία των Μειζόνων Ιδρυμάτων.
Σύμφωνα με συγκεκριμένα στοιχεία του Συνδέσμου των Σχολών, στα 50 σχολεία (45 Δημοτικά και 5 εξατάξια Γυμνάσια) φοιτούσαν 5115 μαθητές (2752 αγόρια και 2363 κορίτσια), δίδασκαν δε 260 εκπαιδευτικοί (84 άνδρες και 176 γυναίκες).
Η Ομογένεια της Πόλης, παρά τις κατά καιρούς δυσμενέστατες συνθήκες διαβίωσής της, που είχαν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομική της κατάσταση, θεωρούσε πάντοτε ως κόρην οφθαλμού την Παιδεία της και φρόντιζε, με την άγρυπνη μέριμνα της Εκκλησίας και με την κοινοτική της οργάνωση, να την διατηρεί σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Αγαπητοί μου συμπατριώτες,
Παρά την οδυνηρή συρρίκνωση του στοιχείου μας, με τις απελάσεις και τα σκληρά πιεστικά μέτρα που εφαρμόστηκαν εις βάρος κυρίως της Παιδείας της, με σαφή στόχο τον αφανισμό της, η Κοινότητά μας, κι΄ ας λένε εδώ και χρόνια ότι τέλειωσε, εξακολουθεί εδώ και μισό αιώνα, να διατηρείται ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ, ενάντια στον επίμονο ισχυρισμό, ότι «τελειώσαμε», ανεύθυνων καλοθελητών, αλλά δυστυχώς ακόμη και υπεύθυνων παραγόντων, που αδιάφοροι στον αγώνα μας να κρατηθούμε και ψυχροί στην αγωνία μας, καρτερούν τον επιθανάτιο ρόγχο της Κοινότητας, για να δικαιωθούν και να γιορτάσουν τα επινίκια των κατορθωμάτων τους.
Παρακολουθώ την αξιέπαινη δραστηριότητα που αναπτύσσεται από διάφορους επίσημους και άλλους φορείς, για τη διδασκαλία της ελληνικής σε ξενόγλωσσους και ταυτόχρονα διαπιστώνοντας, από περιήγησή μου στο GOOGLE, τη σημασία που δίνουν οι ξένοι στην ελληνική γλώσσα, ομολογώ ότι με προξενεί ιδιαίτερη χαρά και όπως είναι φυσικό αισθάνομαι υπερήφανος.
Τί συμβαίνει όμως με την ελληνομάθεια των παιδιών μας;
Ένας από τους βασικούς στόχους της Ομογενειακής Παιδείας είναι και η πάση δυνάμει προστασία της ταυτότητάς μας, η οποία κατά κύριο λόγο διασφαλίζεται, με τη συστηματική εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας. Διαπιστώνοντας όμως ότι τα ελληνικά των μαθητών μας, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων, δεν είναι σε επιθυμητό επίπεδο, επισήμανα επανειλημμένα σε αρμόδια πρόσωπα, τους κινδύνους που εγκυμονεί η τραγελαφική κατάσταση της διδασκαλίας, με τη συνύπαρξη στις τάξεις γνωριζόντων και αγνοούντων την ελληνική μαθητών. Γι’ αυτό και νιώθω βαθειά λύπη.
Εκλεκτή ομήγυρη,
Σας πληροφορώ ότι με πρωτοβουλία της Α.Θ.Π. του Οικ. Πατ/χη μας κ.κ. Βαρθολομαίου, μελετάται η ίδρυση ενός σωματείου για την Παιδεία, κατά το πρότυπο του «Συνδέσμου προς ενίσχυση των Σχολών», ο οποίος εδώ και χρόνια δεν λειτουργεί.
Θα είναι ευχής έργο να πραγματοποιηθεί η ίδρυσή του.
Και τελειώνω:
Έχοντας υπόψη την αποτελεσματική λειτουργία παρομοίων θεσμικών οργάνων, που λειτούργησαν αποτελεσματικά κατά το παρελθόν, όπως η Κεντρική Εφορία της Μεγαλώνυμης Κοινότητας Σταυροδρομίου, εύχομαι να αποφασιστεί η ίδρυση του προτεινόμενου κοινοτικού οργάνου και να λειτουργήσει, κατά τα προαναφερθέντα, εποικοδομητικά για την πρόοδο της Κοινοτικής μας ζωής.
Προσωπικά θα χαιρόμουν ιδιαίτερα αν το Διοικητικό Συμβούλιο ενδιαφερόταν να μελετήσει δύο περιπτώσεις άκρως ευεργετικές για την Κοινότητά μας:
α) Τη δυνατότητα της δημογραφικής μας βελτίωσης και
β) Την οργάνωση των κοινοτήτων σε ενιαίο νομικό πρόσωπο.
Και κλείνω με μιαν άκρως διδακτική περικοπή από τον Επιτάφιο του Περικλή:
«το πένεσθαι ουχ ομολογείν τινι αισχρόν, αλλά μη διαφεύγειν έργω αίσχιον».
Θουκυδίδης Β΄, 40.
6 Νοεμβρίου 2010
