…Και συμψηφισμός της Αγίας Σοφίας με την Θεολογική Σχολή της
Χάλκης;
Πολλά λέγονται και γράφονται για την μετατροπή της Αγίας
Σοφίας σε τζαμί. Μεταξύ αυτών ξεχωρίσαμε ένα άρθρο του έμπειρου και έγκυρου Τούρκου
δημοσιογράφου Murat Yetkin.
Η ανάλυση του και οι απαντήσεις του στο ερώτημα γιατί ο Πρόεδρος Ερντογάν
αποφάσισε τώρα να κάνει τζαμί την Αγία Σοφία, εν πολλοίς συμπίπτουν και με τις
δικές μας παρατηρήσεις που έχουμε δημοσιεύσει στην εφημερίδα «Ανατολή». Όμως
περιλαμβάνει και ορισμένες πληροφορίες που καθιστούν ενδιαφέρον το σημερινό
άρθρο του.
Στη συνέχεια δημοσιεύουμε τα βασικά σημεία του άρθρου που
δημοσιεύτηκε στην προσωπική σελίδα του αρθρογράφου: https://yetkinreport.com/2020/07/11/ayasofya-ibadete-aciliyor-neden-simdi-sirada-ne-var/
Η Αγία Σοφία ανοίγει για θρησκευτική λατρεία: Γιατί τώρα; Τι
θα ακολουθήσει;
(…) Από το διάγγελμα προς τον λαό, που απηύθυνε τις βραδινές
ώρες (10/7/2020) ο Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν, αναδεικνύονται τρία σημεία: Το
πρώτο είναι ότι επιτυγχάνεται ένας πολιτικός στόχος που βρισκόταν από τα 1930
στην ημερήσια διάταξη όλης της συντηρητικής / εθνικιστικής μερίδας. Το δεύτερο,
ήταν μια προειδοποίηση προς τον έξω κόσμο ότι η απόφαση ήταν κυριαρχικό
δικαίωμα της Τουρκίας. Το τρίτο, ήταν η υπόσχεση ότι θα προστατευτούν τα
χαρακτηριστικά της Αγίας Σοφίας ως «Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Αυτή
ήταν μια υπόσχεση ότι θα προστατευτούν τα μωσαϊκά της Παναγίας, του Ιησού
Χριστού και των αγγέλων. Η ανακοίνωση της UNESCO υπονοεί
ότι η Αγία Σοφία μπορεί να αφαιρεθεί από τον κατάλογο της Παγκόσμιας
Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στη πραγματικότητα ήταν μια προειδοποίηση προς την
μερίδα που πανηγυρίζει να μην παρεκτραπεί και καταστρέψει αυτά τα έργα.
Την κατάσταση την εξέφρασε με τον καλύτερο τρόπο ο πρόεδρος
της Εθνοσυνέλευσης Mustafa Şentop,
ο οποίος είπε: «Η Αγία Σοφία υπήρχε σαν στόχος, ως όνειρο, ως όραμα, ήταν στα
ιδεώδη της δικής μας γενιάς και πολλών γενεών πριν από την δική μας, ως ένα
κτίριο που πρέπει να γίνει τζαμί. Το σύνθημα «να σπάσουν οι αλυσίδες, ν’
ανοίξει η Αγία Σοφία» ήταν από τα σημαντικότερα συνθήματα της νιότης μας».
Πολιτική ανάλυση: γιατί τώρα;
Όμως όχι πολύ, περίπου ένα χρόνο πίσω, πριν από τις
δημοτικές εκλογές, σε μια συγκέντρωση ο Ερντογάν σταμάτησε αυτούς που φώναζαν
το σύνθημα «Να ανοίξει η Αγία Σοφία» και είπε «πρώτα γεμίστε το Σουλταναχμέτ
(σ.σ. Μπλε Τζαμί) που είναι απέναντι, εμάς δεν θα μας προβοκάρουν». Όταν του
έγινε η σχετική ερώτηση τρεις μέρες μετά σε ζωντανή κοινή εκπομπή τριών
καναλιών, ήταν πιο σαφής:
-
«Αυτά δεν είναι για εμάς αξεπέραστα προβλήματα. Τα
ξεπερνάμε. Όμως ποια είναι τα συν και τα μείον; (…) Για εμάς ο λογαριασμός θα
είναι πιο μεγάλος. Ας μην ξεχνάμε, ότι σε διάφορες χώρες του κόσμου έχουμε
χιλιάδες τζαμιά. Άραγε αυτοί που λένε αυτά σκέφτονται τι μπορεί να συμβεί σε
αυτά τα τζαμιά;
-
«Ας μας συγχωρούν, αλλά αυτοί δεν γνωρίζουν τον κόσμο.
Δεν ξέρουν τους συνομιλητές τους. Γι’ αυτό εγώ σαν πολιτικός ηγέτης, δεν έχω
χάσει τον προσανατολισμό μου σε τέτοιο βαθμό που να ξεγελαστώ από αυτό το κόλπο
(…) Γι’ αυτό θα είμαστε ευαίσθητοι, θα είμαστε προσεκτικοί, δεν θα πέσουμε σε
αυτή την παγίδα.»
Τι συνέβει στο σύντομο διάστημα
που μεσολάβησε και ο Πρόεδρος της χώρας που έλεγε «δεν έχω χάσει τον
προσανατολισμό μου σε τέτοιο βαθμό που να ξεγελαστώ από αυτό το κόλπο», που
έλεγε «δεν θα πέσουμε σε αυτή την παγίδα», έκανε αυτό το βήμα που προκάλεσε αντίδραση
στο εξωτερικό; Γι’ αυτό, θα πρέπει να αναζητήσουμε απάντηση στο ερώτημα «τι
άλλαξε»;
Τι άλλαξε σε ένα χρόνο;
Στο διάστημα που μεσολάβησε σημειώθηκαν τρεις αλλαγές.
1-
Το Κόμμα ΑΚ υπό την προεδρία του Ερντογάν, και παρά την
υποστήριξη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΚΕΔ) υπό την προεδρία του Ντεβλέτ
Μπαχτσελί, στις εκλογές της 31ης Μαρτίου και κυρίως στην επανάληψη τους στην
Κωνσταντινούπολη στις 23 Ιουνίου υπέστη σοβαρή ήττα. Οι δήμοι Κωνσταντινούπολης
και Άγκυρας από το Κόμμα ΑΚ πέρασαν στο υπό την προεδρία του Κιλιτσντάρογλου CHP. Η αντιπολίτευση μετά από
πολλά χρόνια είχε απήχηση σε μεγάλη μάζα ψηφοφόρων. Και το Κόμμα ΑΚ στερήθηκε
τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι δήμοι.
2-
Ο κορονοϊός επηρέασε ακόμη πιο πολύ την ήδη εύθραυστη
οικονομία. Η πτώση στους κλάδους του τουρισμού και των μεταφορών, δυσκόλεψε την
εισροή ζεστού συναλλάγματος. Σύμφωνα με μετρήσεις της εταιρείας ερευνών MetroPoll, ο λαός, συμπεριλαμβανομένου
των οπαδών του Κόμματος ΑΚ, δεν πιστεύει τους αριθμούς που ανακοινώνει η TUIK (σ.σ. στατιστική
υπηρεσία) για τον πληθωρισμό και την ανεργία.
3-
Πρόσθετα με το κόμμα IYI που
επηρεάζει την βάση του ΚΕΔ, δύο κόμματα προερχόμενα από το εσωτερικό του
Κόμματος ΑΚ προστέθηκαν στην πολιτική: Το κόμμα Gelecek (σ.σ.
Μέλλον) υπό την προεδρία του Αχμέτ Νταβούτογλου και το DEVA υπό την ηγεσία του Αλή Μπαμπατζάν.
Ως αποτέλεσμα αυτών των τριών εξελίξεων οι απώλειες στις
βάσεις του Κόμματος ΑΚ και ΚΕΔ άρχισαν να εμφανίζονται στις σφυγμομετρήσεις της
κοινής γνώμης. Με την κίνηση της Αγίας Σοφίας κάνουν και έκκληση στην βάση «Μην
φύγεις, μείνε». Στο μεταξύ αντί της αντίδρασης από το CHP, που ανέμενε η κυβέρνηση, η δήλωση
του Κιλιτσντάρογλου «Φίλε μου άνοιξε την, άλλωστε εκεί επιτρέπεται η τέλεση
ναμαζιού», μπορεί να χάλασε κάποιους λογαριασμούς.
Αντιδράσεις από τον κόσμο
Για να πούμε την αλήθεια, η Άγκυρα καθόλου δεν λαμβάνει στα
σοβαρά τις αντιδράσεις από την Αθήνα. Η Ελλάδα μέσω της Ε.Ε. μπορεί να βλάψει
την Τουρκία, όμως ούτως ή άλλως οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. έχουν
πατώσει. Γι’ αυτό η Ε.Ε. δεν θα κόψει τις σχέσεις με την Τουρκία, άλλωστε οι
σχέσεις Άγκυρας – Βρυξελών την τελευταία δεκαετία κινούνται στον άξονα «δεν θα
είμαι εγώ που θα πω τέλος». Οι αντιδράσεις από τις ΗΠΑ είναι σοβαρές. Διότι την
περίοδο των εκλογών, ο Ντόναλτ Τραμπ είναι υποχρεωμένος να υπολογίσει τα
αντιτουρκικά λόμπι (και του ελληνικού) που έχουν επιρροή στο Κογκρέσο. Όμως η
Άγκυρα αντιμετωπίζει τόσα προβλήματα στις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ, που θεωρεί
μια κύρωση παραπάνω ή λιγότερη δεν θα κάνει διαφορά. Γι’ αυτό θεωρεί ότι είναι
ένα ρίσκο που μπορεί να το πάρει. Στην Άγκυρα ψιθυρίζεται ότι μπορεί να υπάρξει κάποια κίνηση που θα δώσει
στον Τραμπ την δυνατότητα να καθησυχάσει το Κογκρέσο πριν τις εκλογές, θα
αναφερθούμε παρακάτω.
Οι προειδοποιήσεις και οι απειλές της Ρωσίας είναι σοβαρές,
ίσως οι πιο σοβαρές. Άλλωστε η Τουρκία στη Συρία βρίσκεται σε μια κατάσταση
προβληματικής συνεργασίας με την Ρωσία, στη Λιβύη είναι αντιμέτωπες οι δύο
χώρες και έχει ανάγκη τους Ρώσους τουρίστες για την οικονομία της. Φαίνεται ότι
ο Ερντογάν που συνομιλεί διαρκώς με τον Πούτιν, πήρε αυτό το ρίσκο.
Τι θα ακολουθήσει;
Στο πλαίσιο αυτό μπορούμε να πούμε ότι κάθε βήμα που θα
κάνει ο Ερντογάν στο προσεχές διάστημα, θα στοχεύει στην εσωτερική πολιτική, να
αντιστρέψει την φθορά στη βάση πρωτίστως του Κόμματος ΑΚ και κατά δεύτερο λόγο
της κοινής βάσης τους στη συμμαχία που έχει με το ΚΕΔ. Από αυτή την άποψη η
Αγία Σοφία μπορεί να θεωρηθεί μια πετυχημένη κίνηση. Όμως πρέπει να θέσουμε δύο
σημειώσεις:
1-
Η υπόσχεση να ανοίξει η Αγία Σοφία στην ισλαμική
λατρεία, υπήρξε το βασικότερο προπαγανδιστικό μέσο κάθε δεξιού κόμματος στη
Τουρκία, σε όλες τις εκλογές. Τώρα η Αγία Σοφία έπαψε να είναι υπόσχεση και
έγινε πραγματικότητα. Πλέον αυτό μόνο ο Ερντογάν και το Κόμμα ΑΚ μπορεί να το
χρησιμοποιήσει λέγοντας «εμείς το κάναμε». Και ο Μπαχτσελί μπορεί να βγάλει
μερίδιο από αυτό.
2-
Όμως πόσο μπορεί να διαρκέσει η επίδραση αυτής της
κατάστασης και τι ποσοστό αυτού του ενθουσιασμού θα μετατραπεί σε ψήφους; Όσο
δεν αναμένεται μια σοβαρή βελτίωση στην οικονομία, μπορεί να διαρκέσει μέχρι το
2023, που κατηγορηματικά δηλώνει ο Ερντογάν, ότι θα γίνουν οι εκλογές;
Εσωτερικές και εξωτερικές πιθανότητες
Εάν το δούμε από αυτή την άποψη μπορούμε να πούμε ότι είναι
καιρός ο Μπαχτσελί να ζητήσει πρόωρες εκλογές. Πριν φανερωθεί πλήρως η ζημία
που προκάλεσε ο κορονοϊός στην οικονομία και πριν εξαλειφθεί πλήρως η επίδραση
της Αγίας Σοφίας στον δεξιό ψηφοφόρο. Κατ’ εμένα δεν είναι πολύ έξυπνο όταν η
οικονομία είναι σε αυτή την κατάσταση, όμως είναι τόσα πολλά στις μέρες μας,
αυτά που δεν είναι έξυπνα.
Ας έρθουμε στο εξωτερικό… Σύμφωνα με έναν ισχυρισμό, που αν
και δεν είναι πολύ διαδεδομένος, κυκλοφορεί στην Άγκυρα, ο Ερντογάν μπορεί να
δώσει άδεια για να ανοίξει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, προκειμένου να
καταλαγιάσει τις αντιδράσεις στο εξωτερικό εξ αιτίας της Αγίας Σοφίας.
Πρόκειται για μερικούς ψιθύρους αυτή τη στιγμή, οι πιθανότητες δεν είναι
μεγάλες, όμως είναι καλό να το παρακολουθήσουμε.
Επιμέλεια – μετάφραση: Γρηγόρης Κεσίσογλου
